CPU-koeler review: 22 nieuwe modellen getest

Testveld

We hebben alle in Nederland actieve fabrikanten gevraagd om ons maximaal twee CPU-koelers op te sturen met een verkoopprijs van tussen de twintig en zestig euro. Hiermee willen we het ‘mid-range’ segment testen, waarin je de meeste koelers met een goede prijs/kwaliteitverhouding kan vinden. Redelijke koelende exemplaren beginnen bij 20 euro, en een besteding van meer dan 60 euro aan een luchtkoeler is eigenlijk overkill. We zien niet dat de veel duurdere koelers duidelijk beter presteren.

We probeerden van elk merk een relatief goedkope koeler te krijgen (met een gemiddelde prijs van tussen de 20 en 30 euro) en een duurdere van gemiddeld 30 tot 60 euro. Towerkoelers zijn in de regel efficiënter dan top-down koelers, dus hebben we besloten in deze review alleen towerkoelers mee te nemen. In een later stadium doen we wellicht nog een round-up van top-down koelers. In totaal hebben we 22 nieuwe koelers ontvangen en getest. Vervolgens hebben we nog als referentie enkele testwinnaars uit de round-up van vorig jaar meegenomen, ook al zijn sommige daarvan iets duurder. Ook de tussentijds geteste goede exemplaren zijn meegenomen. In totaal komen we uit op 32 CPU-koelers.

Testmethode

Zoals gezegd houden we de geluidsproductie constant tijdens het testen. We meten de temperatuur van de processors bij een vaste geluidsproductie van 30 dB(A), 40 dB(A) en 50 dB(A). Hierdoor zie je onmiddellijk welke CPU-koeler beter is. De tests worden uitgevoerd bij een warmteproductie van 95, 130 en 165 watt. De eerste twee tests worden op het LGA115x-platform uitgevoerd en de derde op LGA2011. LGA115x verwijst naar alle mainstream Intel platforms tussen Lynnfield en Skylake. In de regel blijft LGA2011 overigens koeler bij dezelfde belasting, vanwege het grotere processoroppervlak. Bij elke CPU-koeler gebruiken we dezelfde koelpasta, Gelids GC-Supreme, en dezelfde hoeveelheid: ongeveer 0,28g voor LGA115x en 0,33g voor LGA2011.

Ook gebruiken we geen echte processors, maar een testopstelling van Intel waarmee fabrikanten van CPU-koelers hun producten testen. Dit bestaat uit twee CPU-simulators die op een load generator aangesloten kunnen worden om een vaste hoeveelheid hitte te produceren. Aan de buitenkant zijn onze twee CPU-simulators identiek aan respectievelijk LGA2011- en LGA115x-processors. Je weet hierdoor zeker dat het testresultaat niet wordt beïnvloed door willekeurige fluctuaties. Het wordt tevens mogelijk om sensors te gebruiken die veel nauwkeuriger zijn dan die in de CPU zelf. Na het meten van de temperatuur, normaliseren we de waardes naar een omgevingstemperatuur van 20 graden.

Het is lang niet altijd mogelijk om alle tests uit te voeren met elke koeler. In de praktijk blijkt dat slechts weinig koelers een fan hebben die zo hard kan draaien dat hij 50 dB(A) aan geluid produceert. Verder zijn er koelers die ook geen 40 dB(A) kunnen produceren, maar die modellen zijn de uitzondering. Dat de koelers stiller zijn lijkt misschien een pluspunt, maar dat is het niet per se. Meer geluid correleert doorgaans aan een hogere rotatiesnelheid en daarmee aan betere koeling. Als een koeler meer geluid kan produceren, is de kans groot dat hij ook beter kan koelen, en dus meer flexibiliteit biedt om bijvoorbeeld op een warme zomerdag te overklokken.

Kastgrootte en form factor

Houd rekening met de hoogte van je CPU-koelers en of ze al dan niet in je kast passen. Hoewel je bij beperkte hoogte voor de CPU-koeler misschien eerder denkt aan Mini-ITX systemen, zijn er ook heel wat volwaardige ATX-behuizingen waarin sommige koelers in deze test niet zouden passen. Aan de andere kant zijn er ook Mini-ITX behuizingen waarin je wel een kleinere towerkoeler kwijt kan.

Informatie over de maximale hoogte van CPU-koelers die nog in je kast passen kan je zowel op de website van Hardware.info als op die van de fabrikant van je kast vinden.

Korte introductie (1)

Zoals gezegd hebben we voor deze test 22 nieuwe CPU-koelers ontvangen. Vijftien merken zijn hierin vertegenwoordigd. In dit gedeelte bespreken we kort de verschillende koelers een voor een per merk.

Laten we beginnen bij Akasa. Het geteste model van deze fabrikant is de AK-968 X4, een van de goedkopere modellen in de test. Het is een bescheiden koeler van 458 gram en met 3 heatpipes. Daar is de prijs dan ook naar: gemiddeld betaal je hier 23 euro voor.

Van Arctic hebben we twee koelers ontvangen: de Freezer i11 en i32, met drie en vier heatpipes respectievelijk. Beide koelers zijn relatief klein, met name de i11 met zijn 92mm fan. De i32 heeft een 120mm exemplaar, maar blijft toch relatief klein. Een interessant punt van de i32 is dat de fan stil kan staan: bij een PWM-instelling van 40% of lager draait hij überhaupt niet. Zo kan je ook je CPU-koeler semi-passief laten werken. Bij videokaarten is dit tegenwoordig normaal, maar bij CPU-koelers zien we dit vrijwel niet.

Be quiet! stuurde ons de Shadow Rock Slim op. De naam verwijst naar het feit dat hij met een diepte van 7 cm relatief ‘dun’ is, ondanks zijn respectabele gewicht van 714 gram. Hij heeft vier heatpipes en een gemiddelde prijs van 45 euro.

Ook Cooler Master heeft ons een nieuwe koeler opgestuurd, namelijk de Hyper 212X. Hij heeft vier heatpipes, een 120mm fan en een gewicht van 622 gram. Met een prijs van gemiddeld 36 euro bevindt hij zich in het middensegment van deze test, hoewel hij bij sommige shops voor een verrassend laag bedrag t e krijgen is.

Cryorig neemt ook deel aan de test met twee producten: de lager gepositioneerde M9i en de duurdere H5 Universal. De M9i heeft drie heatpipes en een fan van 92mm, terwijl de H5 Universal er vier heeft en is uitgerust met een 140mm fan. De prijzen zijn gemiddeld 29 euro en 55 euro.

Enermax mag uiteraard ook niet ontbreken. We hebben twee producten van deze fabrikant getest, namelijk de ETS-T40F-RF en ETS-T40F-TB. Deze twee koelers zijn nagenoeg identiek, met een belangrijke uitzondering: de ETS-T40F–RF heeft een 140mm fan en moet daardoor efficiënter kunnen koelen dan de ETS-T40F-TB, die een 120mm fan heeft. Beide hebben vier heatpipes en een koelblok van ongeveer een halve kilo. De ETS-T40-TB kost 43 euro. Je betaalt iets meer voor het model met de 140mm fan, namelijk 47 euro.

Gelid heeft twee producten die qua positionering perfect zijn voor deze test: de Snowstorm en de Black Edition. Gemiddeld kosten de twee modellen 21 en 45 euro. De Snowstorm is een lichtere koeler met drie heatpipes en een gewicht van slechts 373 gram. De fan is ook kleiner, met een diameter van 92mm. Hij kan niet geplaatst worden op het high-end 2011 platform. De Black Edition is hoger gepositioneerd: hij weegt 973 gram, bijna drie keer zoveel als de Snowstorm. Daarnaast heeft hij twee 120mm fans en is hij prima geschikt voor het LGA2011 platform.  

Noctua had vorig jaar de beste koeler in onze round-up, namelijk de NH-U14S. Nu testen we het kleine broertje van die koeler, namelijk de NH-U12S. Deze heeft vijf heatpipes, een fan van 120mm en een gewicht van 749 gram, waar de NH-U14S zes heatpipes heeft, een fan van 140mm en een gewicht van 926 gram. Je betaal dan ook iets minder voor de NH-U12S: de gemiddelde prijs is 60 euro, vergeleken met 68 euro voor de NH-U14S.

Verder is Phanteks van de partij: we hebben een PH-TC12DX ontvangen van het bedrijf. Hoewel we een andere versie deze koeler al eerder getest hebben volgens de nieuwe testmethode, geeft Phanteks aan dat de fan en het design verbeterd zijn om hem efficiënter te maken. Hij heeft vier heatpipes en twee fans van 120mm. Helaas is hij alleen bij een winkel verkrijgbaar, voor 57 euro, waarmee hij aan de dure kant is.

Korte introductie (2)

Raijintek heeft ons twee koelers opgestuurd: de Ereboss en de Themis. De Ereboss is veel groter, zwaarder en heeft zes heatpipes, vergeleken met drie voor de lichtere Themis. Daarnaast heeft hij ook een grotere fan van 140mm, terwijl de Themis het moet doen met een 120mm fan. Het zal niet verbazen dat de Ereboss een stuk hoger gepositioneerd is: hij kost gemiddeld 46 euro, waar je voor de Themis 28 euro betaalt.

Ook van Scythe hebben we een nieuwe koeler, namelijk de Katana 4. Waar we van Scythe doorgaans enorme koelers gewend zijn, is de Katana 4 als budgetkoeler relatief klein, licht en compact. Hij heeft maar drie heatpipes en weegt een vrij bescheiden 473 gram. De prijs is daar dan ook naar: gemiddeld kost hij 26 euro. Naast de eerdere testwinnaars van Scythe nemen we ook de Fuma in de test op, die we een paar maanden geleden hebben getest met zeer goede resultaten.

Van Thermalright ontvingen we twee CPU-koelers, beide met ‘macho’ in de naam: Macho Direct en Le Grand Macho. Dit verwijst naar het enorme koelblok van vooral Le Grand Macho, die hem bijna een kilo zwaar maakt. De Macho Direct heeft vijf heatpipes en krijgt de Thermalright TY-140 fan meegeleverd, die 140mm fanbladen heeft maar op een 120mm fanpositie (zoals de Macho Direct) gemonteerd kan worden. De andere koeler van Thermalright, Le Grand Macho, is de grotere broer van de Macho Direct. Hij heeft zeven heatpipes en een nog groter koelblok, maar wordt zonder fan meegeleverd. De Grand Macho hebben we getest met een Enermax TwisterPressure UCTP12P, een goed koelende fan die bij onze 120mm vergelijkingstest een Gold Award kreeg. De Macho Direct kost gemiddeld 50 euro, terwijl je voor de Grand Macho 65 euro mag betalen.

Thermaltake bracht een tijdje geleden een nieuwe koeler uit, namelijk de Frio Silent 14, de kleinere broer van de Frio Silent 14 Extreme, die te duur was voor deze test. De Frio heeft drie heatpipes en is relatief lang en breed voor een koeler van zijn gewicht. Er zit standaard dan ook een koeler van 140mm op, die meer airflow kan bewerkstelligen met minder geluid. Hij heeft drie heatpipes, wat relatief weinig is voor een koeler van 54 euro.

Xigmatek stuurde ons een budgetmodel op, de Loki, met een gemiddelde prijs van 20 euro. Als goedkoper exemplaar kan hij niet geplaatst worden op het 2011-platform. De fan is ook relatief klein, met een diameter van 92mm.

Ten slotte hebben we na lange tijd ook weer eens CPU-koelers van Zalman gekregen. Allereerst de CNPS9900 Max Blue, een ‘ronde’ koeler met een “typisch Zalman ontwerp” en een blauwe LED. Opmerkelijk genoeg heeft hij maar drie heatpipes, wat relatief weinig is voor een dure koeler van gemiddeld 64 euro. We hebben ook een exemplaar getest dat goedkoper was (maar nu helaas niet meer te krijgen is), de CNPS10X Optima. Verrassend genoeg heeft die een heatpipe meer dan de CNPS9900: vier.

Specificaties

Er bestaan verschillen, maar ook overeenkomsten tussen de verschillende koelers. De goedkopere koelers hebben kleinere fans. Zo hebben de goedkoopste koelers een fan van 92mm. Twee hebben een onconventionele diameter van 135mm. Zes koelers hebben een fan van 140mm. Als je alle andere factoren gelijk houdt, heb je het liefst een koeler met grotere fan(s), omdat die efficiënter kunnen koelen. Door de grotere fanbladen hoeven ze minder hard te draaien om dezelfde airflow te genereren. Hetzelfde geldt voor de modellen met twee fans, waarvan we er vier hebben in deze test. De fans hoeven minder hard te draaien om gezamenlijk dezelfde airflow te genereren en produceren daarom minder geluid.

Een andere factor van belang voor de koelprestaties is het koelblok: de heatsink en heatpipes. In de regel krijg je betere koelprestaties met een groter koelblok en meer heatpipes, omdat de CPU opgewekte warmte zo sneller en beter kan worden afgevoerd. In deze test ligt het aantal heatpipes tussen de drie en de zeven.

Veel hangt uiteraard ook af van een slim ontwerp van de koeler. Grotere of meerdere fans garanderen geen goede koelprestaties, maar ze zijn wel noodzakelijk. Dat zie je aan het feit dat de best geteste koelers een fiks koelblok hebben, in combinatie met een grote (of dubbele) fan. Wil je een vergelijkingstabel met daarin alle specificaties en testresultaten van de koelers, volg dan deze link.

Testresultaten: Koeling bij 30 dB(A) op 10 cm

Als we kijken naar de koelprestaties bij een vaste geluidsproductie van 30 dB(A), dan presteert de Noctua NH-U14S het beste, gevolgd door de Scythe Fuma.

Testresultaten: Koeling bij 40 dB(A) op 10 cm

Bij een vaste geluidsproductie van 40 dB(A) is het wederom een strijd tussen de Noctua NH-U14S en de Scythe Fuma. Hier doet de Fuma het iets beter, maar het verschil is klein.

Testresultaten: Koeling bij 50 dB(A) op 10 cm

Er zijn niet veel koelers die 50 dB(A) aan geluid kunnen produceren, maar van deze koelers is de Thermalright Le Grand Macho het efficiëntst. 

Testresultaten: Maximale koeling

Tot slot de maximale koelprestaties. Deze wegen het minst zwaar in de beoordeling, omdat de meeste mensen niet veel hebben aan goede koelprestaties die gepaard gaan met enorme herrie. We kijken liever naar de koelefficiëntie.

Aanraders

Om vast te stellen welke CPU-koelers aanraders zijn, kijken we niet alleen naar de koelprestaties bij een vaste geluidsproductie, maar ook naar de producten die een goede prijs/kwaliteitverhouding bieden. Laten we beginnen bij de twee beste koelers op dit moment: de Noctua NH-U14S en de Scythe Fuma. Ook in deze test hebben we geen koeler getest die de NH-U14S van de troon kan stoten. Met een gemiddelde temperatuur van 40 graden blijft hij eenzaam aan de top. Wel betaal je hier een fors bedrag voor: hij kost gemiddeld 68 euro.

De NH-U14S wordt gevolgd door de Fuma, die eveneens uitstekende koelprestaties neerzet. De gemiddelde temperatuur is 41 graden, waarmee hij als tweede eindigt in deze test. De prijs is een stuk vriendelijker: je betaalt gemiddeld 48 euro voor de Fuma, oftewel twee tientjes minder dan de Noctua. Totdat de Fuma uitkwam nam de Scythe Mugen 4 PCGH Edition deze positie in, maar de Fuma presteert een stuk beter voor dezelfde prijs. Een nadeel van de Fuma is dat hij nogal diep is en daardoor mogelijk problemen kan opleveren in combinatie met high-profile geheugenmodules. Een alternatief dat bijna even goed koelt, maar een stuk minder diep is, vind je in de Thermalright True Spirit 140 Power. Afgezien van de diepte heeft hij echter alleen maar nadelen ten opzichte van de Fuma: hij kan alleen op 30 dB(A) draaien en is dus een stuk minder flexibel, terwijl de prijs ongeveer even hoog is als die van de Fuma.

De Noctua NH-U14S blijft de beste koeler die je kan krijgen.

Een andere bijzonder interessante koeler is de Arctic Freezer i32. Weliswaar koelt hij met een gemiddelde temperatuur van 43,7 graden iets minder goed dan de Scythe Fuma, maar dit wordt meer dan goedgemaakt door zijn duidelijk lagere prijs van gemiddeld 34 euro. Als je nog minder wilt uitgeven, kan je ook voor zijn kleinere broertje gaan, de Freezer i11, die gemiddeld 25 euro kost. Dit exemplaar koelt wel significant slechter: de gemiddelde temperatuur van de i11 is 49,9 graden. Dit is echter nog altijd goed, vergeleken met de andere koelers in zijn prijsklasse. Twee goede tussenopties zijn de Raijintek Themis en Gelid Tranquillo Rev.2, die beide even duur zijn en ongeveer even goed presteren. De gemiddelde prijs van deze twee koelers is 30 euro, terwijl de gemiddelde temperatuur respectievelijk 46,9 en 46,4 graden is. Ze zitten zowel qua prestaties als qua prijs bijna precies tussen de twee Arctics in. De Tranquillo presteert net even beter, maar kan alleen gebruikt worden op het LGA2011-platform als je er een bracket bijkoopt. De Themis daarentegen is standaard compatibel met LGA2011.

Een andere goed presterende koeler is de gemiddeld 27 euro kostende Zalman CNPS10X Optima. Met een gemiddelde temperatuur van 48,1 graden doet hij het beter dan de Arctic Freezer i11, maar helaas is hij nogal slecht leverbaar.

Zoek je een koeler voor een goedkoop systeem met een Celeron, Pentium of i3, dan heb je niet zo heel veel koeling nodig. Je kan dan net zo goed gaan voor de allergoedkoopste koelers die hun werk nog in stilte kunnen uitvoeren: de Gelid Snowstorm en de Xigmatek Loki. De Gelid Snowstorm koelt net iets efficiënter, maar de Loki is flexibeler: die kan ook op 50 dB(A) werken en koelt dus beter als je het nodig hebt.

Conclusie

Wil je je processor overklokken, dan kan je eigenlijk niet om een relatief dure koeler heen. De beste CPU-luchtkoeler is op dit moment de Noctua NH-U14S, die efficiënter koelt dan alle andere modellen. De prijs is daar ook naar, met gemiddeld 68 euro. Hij ontving niet voor niets eerder al onze Ultimate Product Award: als je de beste luchtkoeler voor je CPU wilt en geld geen rol speelt, dan moet je deze Noctua nemen.

Een vriendelijker geprijsd alternatief dat bijna net zo goed koelt is de 48 euro kostende Scythe Fuma. Wat ons betreft is dit de CPU-koeler die je op dit moment moet hebben. Hij ontving eerder een Excellent Choice Award, die we hier nog eens bekrachtigen. Deze award is er ook voor de Arctic Freezer i32, die voor een prijs van 34 euro toch heel goede koelprestaties levert. Daarnaast kan je hem semi-passief instellen, omdat de fan helemaal stil kan staan. De Freezer i32 is de koeler met de beste prijs/kwaliteitverhouding.

De Arctic Freezer i32 heeft een uitstekende prijs/kwaliteitverhouding en kan zelfs semi-passief werken!

Heb je een budget van 30 euro of minder, dan heb je vier goede keuzes. Allereerst zijn er de Gelid Tranquillo Rev. 2 en de Raijintek Themis, met een prijs van 30 euro. De koelprestaties van deze twee producten zijn nagenoeg gelijk, maar de Tranquillo is standaard helaas niet compatibel met het LGA2011-platform. Een andere goede keuze is de Arctic Freezer i11, die voor gemiddeld 25 euro heel aardig koelt. Tot slot heb je de Zalman CNPS10X Optima. Deze koeler presteerde goed voor zijn prijs van gemiddeld 27 euro ten tijde van de publicatie van dit artikel in het blad, maar inmiddels is hij helaas niet meer verkrijgbaar. We horen dat Zalman van plan is om een refresh hiervan uit te brengen, dus als je hem kan krijgen is hij een aanrader. Al deze producten krijgen een Great Value Award.

Heb je een Pentium, Celeron of i3, dan kan je uiteraard volstaan met een nog goedkoper model. Zelfs een onoverklokte of licht overklokte i5 of i7 kan geruisloos gekoeld worden door de goedkopere aanraders in de test, die nog altijd een stuk beter presteren dan een standaard ‘boxed’ koeler.