Kloksnelheden en latencies
Officieel is ddr4-2133 de minimumsnelheid voor ddr4-geheugen, maar de populairste kits in de Hardware Info Productvergelijker zijn zonder uitzondering kits met een kloksnelheid van 3000 of 3200 MHz. Om het verschil inzichtelijk te kunnen maken, hebben we nog één ddr4-2133 en één ddr4-2666 kit uit ons archief kunnen schrapen, maar de diverse fabrikanten stuurden uitsluitend nieuwe kits van 3000 MHz en hoger op. In de Productvergelijker zien we dat je nauwelijks iets bespaart door voor een lager geklokte kit te gaan: de prijsdalingen hebben ervoor gezorgd dat de diverse snelheden nu zeer dicht op elkaar zitten.
'XMP On'
Een bijzondere constatering is dat de meeste processors standaard helemaal geen ondersteuning bieden voor dergelijk hoge geheugensnelheden. Volgens de opgegeven specificaties doet een Intel Core i9 9900K niet meer dan ddr4-2666 en een AMD Ryzen 2000-processor maximaal ddr4-2933; Ryzen 3000 is gespecificeerd op ddr4-3200. Dat betekent dat je bij vrijwel elke geheugenkit in deze test één belangrijke stap moet uitvoeren na het monteren van de modules: het xmp-profiel inschakelen in de bios. In dat profiel staan de optimale snelheden en latencies geprogrammeerd. Doe je dat niet, dan draait je geheugen op de hoogste spd-frequentie. Veel gebruikers vergeten dat en werken zonder dat ze het doorhebben met hun geheugen op een zeer lage snelheid. Vooral Kingston en Crucial proberen daarop in te spelen door hun nieuwste kits standaard een spd-profiel van 2400 of 2666 MHz mee te geven, maar bij de rest draait je geheugen zonder handmatig xmp te activeren op 2133 MHz – dat wil je echt niet.
L-l-latency
Kloksnelheid is echter niet het volledige verhaal. De daadwerkelijke snelheid van een geheugenmodule – hoe snel je processor antwoord krijgt op een verzoek om data – wordt eveneens beïnvloed door de ingestelde latencies. Voor het beste resultaat heb je het liefst een combinatie van een hoge kloksnelheid en lage latencies. Doorgaans wordt de belangrijkste latency, de cas-latency, vermeld met de afkorting CL. Deze column access strobe-latency specificeert hoeveel kloktikken het duurt om een kolom in een geheugenchip te activeren, mits de betreffende rij reeds actief is. Er zijn echter nog tientallen andere subtimings, die specificeren hoelang tal van interacties met een geheugencel duren: een rij openen, rijen in de slaapstand zetten, data lezen en schrijven en het verversen van cellen bijvoorbeeld.
De beste timing
Hierboven noemden we al de belangrijkste geheugentiming, de cas-latency. Bij de overklokresultaten noteren we daarnaast de drie overige primaire timings. Naast de cas-latency (tCL) betreft dit de RAS-to-CAS (tRCD), row-precharge (tRP) en RAS-active (tRAS). Kort gezegd zijn dat steeds timings die gaan over de reactietijd van rijen en kolommen op macroniveau, terwijl de tientallen secundaire en tertiaire timings verder inzoomen naar de latencies binnen een rij of kolom. Aangezien in eerste instantie vaak alleen de eerste timing wordt genoteerd, zien we soms dat fabrikanten puur op de tCL optimaliseren en de overige timings aan de hoge kant zijn – dat is niet ideaal.
Het optimaliseren van alle niet-primaire timings kan voor overklokkers tot een meetbaar prestatieverschil leiden, maar door de grote focus op werkgeheugen bij de AMD Ryzen-processors zijn de subtimings ook daarbij een veelbesproken onderwerp. De enthousiaste gebruiker ‘1usmus’ heeft een programma geschreven, Ryzen DRAM Calculator, dat op basis van je processor en het type geheugen optimale instellingen voor alle subtimings uitrekent. Vorig jaar gingen we daar in een workshop mee aan de slag. Destijds was dat uiteraard nog met een Ryzen 2000-chip, maar de werkwijze is sindsdien niet veranderd.
Echter, zoals voor het overklokken van geheugen in het algemeen geldt en zeker voor het optimaliseren van subtimings: in een gunstig geval zullen de prestatiewinsten meetbaar zijn, maar zeker niet merkbaar. Geheugen overklokken blijft zodoende iets voor de die-hard overklokker of voor wie nou eenmaal de gemoedsrust wil hebben van de gedachte het absolute maximale uit zijn hardware te halen.
25 besproken producten
Vergelijk | Product | Prijs | |
---|---|---|---|
![]() |
Corsair Dominator Platinum RGB 16GB DDR4-3600 CL16 kit
|
Niet verkrijgbaar | |
![]() |
Corsair Vengeance LPX Black 16GB DDR4-3000 CL15 kit
|
€ 41,999 winkels |
|
![]() |
Corsair Vengeance LPX Red 16GB DDR4-2133 CL13 kit
|
Niet verkrijgbaar | |
![]() |
Corsair Vengeance RGB Pro Black 16GB DDR4-3200 CL16-18-18-36 kit
|
€ 49,907 winkels |
|
![]() |
Corsair Vengeance RGB Pro Black 32GB DDR4-3200 CL16 kit
|
Niet verkrijgbaar | |
![]() |
Crucial Ballistix Elite 8GB DDR4-3000 CL15 kit
|
Niet verkrijgbaar | |
![]() |
Crucial Ballistix Elite Black 16GB DDR4-4000 CL18 kit
|
Niet verkrijgbaar | |
![]() |
Crucial Ballistix Sport LT White 16GB DDR4-3200 CL16 kit
|
Niet verkrijgbaar | |
![]() |
Crucial Ballistix Sport LT White 32GB DDR4-3200 CL16 kit
|
Niet verkrijgbaar | |
![]() |
Crucial Ballistix Tactical Tracer RGB 16GB DDR4-3000 CL16 kit
|
Niet verkrijgbaar | |
![]() |
G.Skill Aegis 16GB DDR4-3000 CL16 kit
|
€ 38,856 winkels |
|
![]() |
G.Skill Flare X 16GB DDR4-3200 CL14 kit
|
€ 86,953 winkels |
|
![]() |
G.Skill Ripjaws V 16GB DDR4-3200 CL16 kit
|
€ 45,858 winkels |
|
![]() |
G.Skill Trident Z 16GB DDR4-3200 CL16-18 kit
|
€ 54,957 winkels |
|
![]() |
G.Skill Trident Z Black 16GB DDR4-4500 CL19 kit
|
€ 472,651 winkel |
|
![]() |
G.Skill Trident Z Neo 16GB DDR4-3600 CL16-16 kit
|
€ 115,954 winkels |
|
![]() |
G.Skill Trident Z RGB 16GB DDR4-3600 CL16 kit
|
€ 109,957 winkels |
|
![]() |
G.Skill Trident Z Royal RGB Gold 16GB DDR4-3200 CL14 kit
|
€ 138,903 winkels |
|
![]() |
G.Skill Trident Z Silver/Red 16GB DDR4-4000 CL19 kit
|
€ 94,951 winkel |
|
![]() |
Inno3D iChill RGB Aura Black 16GB DDR4-3600 CL17 kit
|
Niet verkrijgbaar | |
![]() |
Kingston HyperX Fury Black 16GB DDR4-2666 CL15 kit
|
Niet verkrijgbaar | |
![]() |
Kingston HyperX Fury Black 16GB DDR4-3200 CL16 kit
|
Niet verkrijgbaar | |
![]() |
Kingston HyperX Fury Black 32GB DDR4-3200 CL16 kit (XMP)
|
€ 95,701 winkel |
|
![]() |
Kingston HyperX Fury RGB Black 16GB DDR4-3200 CL16 kit
|
Niet verkrijgbaar | |
![]() |
Kingston HyperX Predator Black 16GB DDR4-4600 CL19 kit
|
Niet verkrijgbaar |