Processor (CPU) kopen

Meer over processors

De processor bepaalt voor het grootste gedeelte de prestaties van een computer. Er zijn slechts twee aanbieders van de voor desktops en laptops gebruikte x86-processors, namelijk AMD en Intel. Lange tijd speelde AMD alleen in het budgetsegment een rol, maar sinds de introductie van de Ryzen-processors wordt er weer volop geconcurreerd.

Actuele processorseries van AMD en Intel

Waar AMD twee voorname platformen voor consumenten biedt, beschikt Intel momenteel over drie verschillende platformen. De mid-range platformen omvatten socket 1200 (Comet Lake en Rocket Lake) en 1700 (Alder Lake) bij Intel, al zijn momenteel enkel de overklokbare i9-, i7- en i5-sku’s uit de 12000-serie beschikbaar. Hier vind je het Alder Lake-overzicht terug, waar je alle informatie over Intels nieuwste processoren terugvindt. Het mainstreamplatform van AMD is sinds midden 2020 gebaseerd op AM4, dat nog steeds courant is. 

Daarnaast is er de high-end desktop, bestaande uit socket 2066 van Intel en socket sTRX4 bij AMD. Voor veruit de meeste gebruikers zijn de mid-range platforms het aantrekkelijkst. De high-end platforms onderscheiden zich met name doordat er meer bandbreedte beschikbaar is voor onder meer pci-express en geheugen, maar er zijn ook processors voor te koop met zeer veel cores.

Wat bepaalt hoe snel een processor is?

Kloksnelheid in gigahertzen

De prestaties van processors worden bepaald door verschillende factoren. Allereerst de klokfrequentie, aangeduid in gigahertz (GHz). Deze waarde geeft in feite aan hoeveel bewerkingen een cpu per seconde kan uitvoeren. De meeste moderne cpu’s hebben een standaard kloksnelheid en een turbo klokfrequentie: dergelijke cpu’s kunnen zelf versnellen naar deze hogere waarde zolang de temperatuur en het stroomverbruik dat toelaten. Afhankelijk van het type belasting wordt de single-core of all-core turbo, of een tussenliggende snelheid toegepast.

Aantal cores en HyperThreading/SMT

Een tweede belangrijke factor is het aantal cores. Een quad-core processor kan taken van vier programma’s en programmathreads tegelijkertijd uitvoeren. De meeste moderne software kan tegenwoordig de benodigde rekenkracht prima over meerdere kernen verdelen, al het is het wel zo de meeste consumentensoftware niet naar heel grote aantallen cores schaalt. Desondanks is de afgelopen jaren een ware core-race ontstaan tussen AMD en Intel.

In dit kader moeten ook Intels HyperThreading en AMD’s SMT genoemd worden. Deze technologieën maken dat één core zich richting het besturingssysteem voordoet als twee en dus taken van twee programma’s kan accepteren. Het zorgt in de regel voor een extra prestatiewinst van zo’n 10 à 15 procent in multithreaded applicaties.

Let op, niet alle cores zijn gelijk aan elkaar: Intels Alder Lake-processoren maken gebruik van een hybride architectuur, met krachtige P-cores en zuinigere E-cores. De P-cores met de Golden Cove-architectuur beschikken over HyperThreading, de efficiënte Cracemont-kernen moeten het zonder HT doen. 

Cache en architectuur

Een andere factor voor de prestaties is de hoeveelheid cachegeheugen van de processor, dat gebruikt wordt als buffer. Hoe meer cache, hoe minder vaak de cpu gebruik hoeft te maken van het relatief langzame standaard geheugen van de pc en hoe hoger de prestaties.

De architectuur, de interne werking van de CPU, is echter minstens zo belangrijk als de overige aspecten. De ene 3 GHz quad-core processor zal sneller werken dan de andere 3 GHz quad-core processor. Een veelgebruikte maat hiervoor is de ‘ipc’, wat staat voor het aantal instructies per kloktik. De nieuwste Ryzen-cpu’s van AMD en de snelste Intel-processors komen op dit vlak erg dicht bij elkaar in de buurt.

Geïntegreerde gpu

Veel processors hebben tegenwoordig een geïntegreerde videochip. Als je niet gaat gamen of anderszins grafisch zware taken gaat uitvoeren, heb je met een geïntegreerde gpu geen losse videokaart meer nodig. Bij Intels socket 1200- en 1700-processors is een igpu standaard, behalve bij modelnamen die op een F eindigen. AMD voegt juist een G toe aan de modelnaam als er sprake is van een apu, zoals het AMD-jargon voor een processor met igpu luidt. High-end platforms als sTRX4 en socket 2066 ondersteunen dit in z’n geheel niet.

 

Overklokken

Wil je gaan overklokken, oftewel de processor op een hogere snelheid laten werken dan waar hij oorspronkelijk voor is bedoeld, dan is het van belang om een zogenaamde unlocked processor te kopen. Uiteraard kun je daarop filteren in onze Productvergelijker. Bij Intel zijn unlocked processors te herkennen aan modelnummers eindigend op een K, bij AMD zijn alle Ryzen-processors per definitie overklokbaar.