NZXT Kraken X61 productervaring door Foritain

In deze review worden twee producten besproken, de onderstaande samenvatting is echter van toepassing op het aan de prijsvergelijker gekoppelde product. De samenvatting en plus- en minpunten van het andere product kan je (spoedig) vinden via die productpagina via de prijsvergelijker.

Review: NZXT Kraken X61 & Kraken X41

- Inleiding
- Specificaties
- Uitpakken
- Inbouwen
- Testmethodes
- Prestaties
- Conclusie

Productpagina NZXT Kraken X61
Productpagina NZXT Kraken X41

Enkele dagen geleden zette ik mijn review van de NZXT Phantom 820 online. Een behuizing waarin ik, met hulp van een paar mooie andere onderdelen, een praktisch complete NZXT-build heb gemaakt. Een cruciaal onderdeel van die build was uiteraard de koeling, welke kwam in de vorm van een NZXT Kraken X61 en Kraken X41, de twee recente AIO waterkoelers van het Amerikaanse bedrijf.

De X61 is de opvolger van de X60, welke ik een tijd geleden al heb gereviewd (En jawel, de X41 volgde de X40 op), een gedeelte van de review zal uiteraard gaan om de vergelijking. Voor mensen die die review niet hebben gelezen: De Kraken X60 is de krachtigste AIO waterkoeler welke ik tot dus ver heb kunnen testen, en tevens de meest uitgebreide met o.a. een leuk softwarepakket en RGB verlichting. Maar er waren ook wel wat opmerkingen: Zo was een high-end luchtkoeler op lage toeren toch nog wat stiller, en was de garantie van slechts 2 jaar niet heel lang.

De garantie is in elk geval verbeterd, want je krijgt nu 6 jaar garantie op de X61 en X41. Wat prijs betreft zijn het nog wel de wat duurdere alternatieven: De X41 kost op dit moment ca 100 euro, de X61 iets meer dan 130 euro. Nu de vraag hoe het met de rest van de veranderingen zit…

Het eerste wat je ziet als je naar de productpagina’s gaat is een grote banner met “WORLD’S FIRST”. De Krakens zijn namelijk de eerste koelers met een variabele pomp snelheid. Deze koelers zijn gebaseerd op het nieuwe ontwerp van Asetek waarbij de pompsnelheid via instellingen kan worden aangepast, al moet ik natuurlijk zeggen dat sommige oudere modellen zich ook prima wat lieten beheersen door simpelweg een lager voltage aan je pomp te geven. Maar goed, hier is het officieel ondersteund.

De specificaties van de X61

Allereerst dus de 6 jaar garantie, iets wat zeker mag bij een luxe product in deze klasse.

Verder nog altijd een 280mm model AIO koeler welke geschikt is voor alle actuele Intel en AMD sockets (met uitzondering van de superzuinige AM1). Twee 140mm ventilatoren blazen de lucht door de 280mm radiator. De ventilatoren worden traditioneel matig gespecificeerd, met enkel een “Nano Bearing” omschrijving zonder indicatie van verwachte levensduur. Ik heb de vraag aan NZXT voorgelegd wat de Nano Bearing precies doet, en het komt er op neer dat het een wat luxere Sleeve Bearing variant is (net als een Rifle Bearing dat is) met een verwachte levensduur (MTBF) van 50.000 uur. Verder zien we dat de ventilatoren tussen de 800 en 2000 RPM kunnen draaien.

Net als bij de X60 heeft de Kraken X61 “Hue controlled color changing lights” op de pomp zitten. Oftewel het NZXT logo is wederom verlicht, en je kan de kleuren geheel naar wens aanpassen via de software.

De specificaties van de Kraken X41

Net als bij de X61 maakt de X41 gebruik van de variabele pomp. Tevens is de X41 een stuk dikker geworden dan de X40 was, iets wat in de praktijk vrijwel altijd tot betere prestaties komt.

Verder ontlopen de specificaties elkaar niet gek veel. De X41 is een 140mm model met een iets dikkere radiator, maar de pomp en gebruikte ventilator zijn hetzelfde. Bij de X41 moet je het uiteraard met één ventilator doen, al kan je er eventueel wel een tweede op aansluiten. Ook de RGB verlichting op de pomp ontbreekt hier niet.

Zowel de X61 als de X41 maken gebruik van rubberen tubing met een lengte van 16”, oftewel iets meer dan 40 centimeter.

Gezien de grote overeenkomsten tussen de producten doe ik het uitpakken ook een beetje tegelijk. Niet geheel onverwacht vertonen de verpakkingen grote gelijkenissen. En het eerste waar mijn oog op viel was de nieuwere, verlengde garantie. Veel opmerkingen had ik niet bij de X60, maar dat het er weer één minder is valt natuurlijk in de smaak.

In de binnendoos zit alles stevig verpakt. Accessoires in zakjes, backplates voor AMD en Intel aanwezig, en de handleiding is kort maar zoals je straks zal zien is meer ook niet nodig. Je krijgt bij beide koelers voldoende schroeven om eventueel een push-pull setup te draaien met extra ventilatoren.

Beide producten zijn “AIO” waterkoelers, oftewel kant en klare en gesloten sets. Je hoeft hier niet te rommelen met koelvloeistof, zelf fittingen te plaatsen, etcetera. Alles, inclusief de kabels (die van zwarte sleeves zijn voorzien), zit aan elkaar vast.

De pomp van de X61 en X41 kan je niet van elkaar onderscheiden, ook de bovengemiddeld lange flexibele rubberen slangen zijn exact gelijk. Wel valt op dat het NZXT Logo op de pomp iets uitgebreider is geworden dan bij de X60. Zelfs de radiatoren zijn praktisch gelijk met uitzondering van de afmetingen dan. De radiator maakt een uitstekende indruk wat kwaliteit betreft. Een strakke mat-zwarte coating staat een AIO goed.

Het enige opvallende verschil tussen de X61 en de X41 zie je aan het uiteinde van de kabels. Beide hebben namelijk een ingebouwde fan-splitter, waarbij de X41 ruimte heeft voor twee ventilatoren (als je voor een push-pull gaat), en de X61 ruimte voor vier (dito verklaring). Om zeker te zijn dat die vier ventilatoren voldoende prik krijgen heeft de X61 een extra SATA power aansluiting welke de X41 dus niet nodig heeft. Wel moet je uiteraard zeker zijn dat je voor beide koelers de 4-pin aansluiting van de pomp op je moederbord aansluit.

Beide koelers hebben hetzelfde type ventilator meegekregen, de X61 krijgt er uiteraard twee bij, de X41 één. De koeler kenmerkt zich door strakke witte fanblades en een ietwat afwijkend frame.

Het installeren van AIO waterkoelers is zelden complex, vaak vanwege het feit dat je geen giga koelblokken rondom je processor hebt die toegang lastiger maken. Ook de Kraken X60 was eenvoudig te monteren, maar de X61 en X41 gaan nog een klein stapje verder omdat het montagedeel rondom de pomp al stevig vast zit vanuit de verpakking. Backplate achter je moederbord, vastschroeven met lange schroeven aan de voorzijde.

Omdat het montageframe standaard al om de pomp zit, en de koelpasta ook standaard al is aangebracht, hoef je vervolgens enkel de pomp op de processor te plaatsen, en het geheel met vier duimschroeven vast te zetten. Veel eenvoudiger bestaat niet.

Vervolgens moet je natuurlijk de radiator met ventilator (of ventilatoren in het geval van de X61) nog ergens kwijt. Afhankelijk van de plaatsing zet je eerst de ventilator op de radiator om vervolgens het geheel met kleine schroefjes in je behuizing vast te zetten, of in het geval dat je de ventilatoren tussen de behuizing en de radiator kwijt wilt kan je de langere schroeven gebruiken. In dit voorbeeld zitten beide koelers in een push-opstelling (drukken lucht door de radiatoren de behuizing uit) in de NZXT Phantom 820, je ziet hier de X41 overigens op een grafische kaart gemonteerd, daar straks nog iets meer over.

Uit gewoonte maar even kijken naar de ruimte rondom de processor, maar een AIO koeler zit uiteraard hogere geheugentypes, of je eerste PCI-E slot, niet in de weg. Mooi zwart/wit MSI Z97S SLI Krait Edition moederbord helaas niet inbegrepen.

Één van de features die de NZXT Kraken X61 en X41 onderscheiden van de concurrentie is de meegeleverde software. Enkel Corsair heeft (een aantal) modellen met software tot zo ver ik weet, de meeste andere AIO producenten gebruiken het ventilatorbeheer van je moederbord.

In de software zie je de temperatuur van je processorcores, de temperatuur van de koelvloeistof, en uiteraard alle instellingen om je ventilatoren naar wens te laten functioneren. Je kan standaard profielen gebruiken, maar ook zelf aan het ‘sleutelen’ gaan. Erg handig is de ingebouwde rondleiding die nieuwe gebruikers een beetje helpt bij het omgaan met de software, al is die zeker niet complex te noemen.

Hier maakte ik overigens dezelfde fout als mijn eerste installatie van de X60. Je moet de ventilatoren namelijk wel op de eerste fan-headers aansluiten, die wordt namelijk gebruikt voor de FAN RPM readout. Sluit je de ventilatoren op de 3e en 4e header aan, dan geeft de software 0 RPM aan. Eenvoudig op te lossen dus, maar dat zag ik pas na het testen. De aansturing werkt overigens wel gewoon zoals het hoort, dat betreft enkel het aflezen.

Hoewel NZXT de CAM app nu heeft geupdate en deze ook op mijn OnePlus One werkt, lijkt de Kraken aansturing via je telefoon nog niet mogelijk. Je kan wel de temperaturen, belasting, geheugengebruik, etcetera bekijken, maar niet de kleur van de pomp aanpassen. Misschien nog via een latere update? Geen reden waarom het niet zou kunnen.

Ook onderdeel van de software, maar een dusdanig cruciale feature van de Krakens is de RGB verlichting, dus die krijgt toch even zijn eigen header. De X60 had al verlichting met RGB feature, oftewel kon je zelf al de kleur instellen.

Even een oud plaatje van mijn X60 review:

De X41 en X61 hebben echter een wat meer opvallend LED design gekregen, waarbij meer strepen en dergelijke zichtbaar zijn, en daar nog eens wat lichteffecten via de software bovenop. Het resultaat van de verlichting is geweldig om te zien en een mooie upgrade van de oude modellen. Verder is het dusdanig aanpasbaar dat je hem goed kan combineren met tal van verschillende componenten en behuizingen. De lichteffecten zelf zoals het blinking of alternating vind ik niet bijster overtuigend, maar goed, ze staan niet in de weg.

De X61 heb ik ook in de BitFenix Aegis geplaatst, waar de X61 pomp zich eenvoudig aan laat passen naar de kleur van de blauwe LED ventilatoren.

Nog een gifje:

Een klein zijspoor, en dan vooral een beetje voor de show. De NZXT Kraken X61 en X41 kunnen ook worden gebruikt in combinatie met een NZXT Kraken G10 om GPU's te koelen. Een G10 bracket is een kleine aanschaf, maar vereist wel een AIO waterkoeler zoals deze X41/X61, wat het totaalplaatje toch stevig maakt. Het resultaat ziet er wel erg goed uit.

De uitstraling zal wel een grote rol moeten spelen bij de aanschaf, want veel nieuwe GPU's zijn opvallend zuinig en worden uitstekend gekoeld door een standaard koeloplossing van de fabrikant zelf. Zeker op recente Nvidia kaarten is eigenlijk geen extra investering in de koeling nodig vandaar dat ik verder ook niet inhoudelijk in ga op de prestaties: zonde van de tijd als je geen die-hard overklokker bent, of geen kaart in huis hebt die dergelijke koeling-power ook echt kan gebruiken. AMD R9 290 of 290X kaarten kunnen allicht nog wel eens een handje hulp gebruiken, zeker als je een stock koeler variant hebt, maar die heb ik helaas niet. Maar soms wil het oog natuurlijk ook gewoon wat.

Goed, terug naar de meer praktische realiteit. Ik test met een Intel Core i7-4770k chip zowel op 3.9GHz op 1.14V, en 4.2GHz @ 1.20V. Hoewel de stock snelheid technisch gezien 3.5GHz is, boost een Intel Core i7-4770k zich normaliter tot 3.9GHz. Hoewel de meeste moederborden dan slechts één core tot 3.9GHz tillen zet ik ze wel alle vier op 3.9. Hoewel ik de term 'stock' aanhoud, is het dus eigenlijk ietsje hoger geklokt.

Overige punten:
- Tests worden uitgevoerd op een open test-bench: de Cooler Master Test Bench v1.0
- Geen verdere ventilatoren of koeling, enkel de onderdelen die de fabrikanten in de doos mee leveren worden gebruikt
- Ik gebruik de meegeleverde koelpasta, mocht je dat er niet bij krijgen (zeldzaam) gebruik ik Arctic MX-4.
- Voor load test op de i7 gebruik ik Prime95 met de setting In-place large FFTs. In de regel is deze belasting flink zwaarder dan gamen of video bewerken.
- Ik noteer de temperatuur pas nadat deze minimaal 15 minuten stabiel blijft.
- Bij het passeren van 90 graden Celsius faalt de koeler een test, en vervallen de resultaten op die instelling. Ik kan het dan niet aanraden om die betreffende koeler in het dagelijkse leven te gebruiken met die bepaalde instelling, gezien andere factoren zoals een warme zomer dag, of de opbouw van stof in de case, dan wel tot kritieke temperaturen kunnen leiden.

Let op: Resultaten zijn sterk afhankelijk van de kwaliteit van de gebruikte chip, maar ook de behuizing waarin je ze gebruikt. Hou altijd je temperaturen in de gaten als je gaat overklokken, ook met zeer krachtige koelsystemen. Reviews als deze dienen dan ook voornamelijk als een product-prestatie-vergelijking, en zijn geen garantie dat je bepaalde temperaturen of overklok met een koeler kan bereiken.

De aanduiding (DF) staat voor "Dual-Fan"

Zonder overklok kwamen beide koelers op prima plekken de grafiek in. NZXT laat even zien we de baas is met de X60 en X61 als koelste, en de X41 blijft slechts een paar graden achter (maar doet het nog altijd uitstekend). Een quad-core i7 zonder overklok koelen is ook niet zo heel lastig, want hoewel de resultaten goed zijn zien we dat de betere luchtkoelers goed in de buurt blijven.

Met een beetje overklokken, en laten we niet vergeten een onrealistisch zware belasting, zien we dat de X61 de kleinste toename heeft wat temperatuur betreft van de hele lijst, de X60 voorblijft, en in absolute termen een stevig gat slaat met de andere producten. 4 graden lijkt niet gek veel, maar geeft wel aan dat bij verder overklokken meer rek zit in een X61 dan met een alternatief.

Dat er meer rek in zit in de X61 bleek ook uit het resultaat met de ventilatoren op 7V in plaats van het maximale van 12V (Ik heb echter geen resultaten op 7V van de meeste koelers dus een grafiek daarvan ontbreekt, op korte termijn komt er wel een nieuwe test bij, maar dat tzt). 7V doet de ventilatorsnelheid afzakken van een extreme 2000 RPM naar ca 1200 RPM, wat een serieuze afname van de geluidsproductie tot gevolg had. Ik zal een beetje op mijn taalgebruik proberen te letten, maar de term “klereherrie” is bij 2000 RPM wel van toepassing, een stand die dan ook vooral bedoeld is voor een middagje de grenzen van je processor opzoeken. Bij 1200 RPM resteert echter een bescheiden briesje van ca 36dB(A) (op ~1 meter afstand, gemeten met een Voltcraft SL-500) die zelfs een gevoelige niet-hoofdtelefoon dragende computerliefhebber niet zal hinderen, en dat terwijl de temperaturen welgeteld twee hele graden opliepen. Oftewel een keurig resultaat.

Zelfs met een zwaardere overklok is het onwaarschijnlijk dat je de ventilatoren harder zal willen (of hoeven) laten draaien dan die 1200RPM, zeker wanneer de belasting van de processor een praktische is en geen overdreven zware synthetische zoals hier het geval is. Het is een indrukwekkend resultaat van de X61. De X41 zit in een iets lastigere situatie. De X61 is namelijk wel de duurste koeler in deze vergelijking, maar als je de beste bent is dat je sneller vergeven. De X41 is nipt de op één na duurste in de test (De X60 is tenslotte end-of-life), maar zet helaas niet de één na beste koelprestatie neer. De betere luchtkoelers doen het (al dan niet met extra ventilator, welke het totaalplaatje nog altijd goedkoper maakt dan de X41) even goed en de 90 euro kostende Noctua D15 doet het zelfs nog ietsje beter. De CM Nepton 240M heeft weliswaar een grotere radiator, maar is wel weer goedkoper dan de NZXT X41. In de conclusie zal ik de positie van de X41 wat verder nuanceren.

Wat ik persoonlijk een belangrijk punt vind is de geluidsproductie op minimale toeren. Tijdens eenvoudige taken is er met een goede koeler geen reden om je computer te kunnen horen, en AIO’s lieten dat traditioneel wel eens afweten. Ook de X60 was op minimale toeren wel vrij stil, maar niet onhoorbaar. Met de ventilatoren van de X61 en X41 op de laagste instelling, op 800 RPM, in een open testconstructie lukte het mij niet om een geluidsmeting uit te voeren op wat ik als praktische afstand hanteer: 1 meter. De geluidsmeter welke vanaf 30dBA in staat is te meten gaf pas resultaat toen ik hem praktisch in de Kraken wilde duwen, iets wat overigens niet aan te raden is. Kortom: Deze koelers, met de standaard ventilatoren, zijn nu een prima optie als je een werkelijk stil systeem wilt. Zeker in een beetje degelijke behuizing hoef je je computer niet te horen, en zelfs niet tijdens gamen met een i5-4690k of i7-4790k waar de belasting flink lager is dan hier. Je houdt de optie om een enorm kabaal te maken als je een keer op elke graad Celcius wilt kijken, maar vanuit een praktisch oogpunt is dat gelukkig niet noodzakelijk.

Hoewel het helemaal niet negatief is moet ik wel een kanttekening maken bij de feature die NZXT keigroot (zo zeggen ze dat toch in het zuiden?) op de website zet: De variabele pomp. De pomp is namelijk op 12V al onhoorbaar op een praktische afstand en eigenlijk enkel hoorbaar als je je oor er half op legt (wederom, niet aan te raden, zeker niet als je wat ventilatoren in de buurt hebt en lang haar hebt laten groeien. Mocht je dat toch willen doen film het dan even voor ons vermaak), dus waarom je de pomp op een lagere snelheid zou willen laten draaien ontgaat mij.

NZXT kan hele mooie producten maken. Dat kon ik onlangs nog zien met de Phantom, maar ook de Krakens zijn indrukwekkende producten in hun eigen productcategorie waar de concurrentie een stevige kluif aan heeft. Wel is de positionering overduidelijk: Dit zijn producten waarbij het om meer gaat dan een prijs-prestatieverhouding. Het gaat om een top totaalplaatje.

Als gevolg daarvan staat, met de oog op de centjes, vooral de X41 wat onder druk. Zo zijn er (grotere) alternatieve AIO’s die even goed koelen en goedkoper zijn, en zijn er luchtkoelers die goedkoper zijn en (al dan niet met extra ventilator) even goed of zelfs nipt iets beter koelen. Het gaat bij dit product om het totaalplaatje waar je wat extra betaald voor specifieke features: Een bovengemiddeld goede uitstraling van de radiator, een prettig en eenvoudig te bedienen softwarepakket om alles naar wens aan te passen, en natuurlijk de erg mooie RGB verlichting in de pomp. Oftewel er is wel degelijk genoeg wat de Kraken af zet van de concurrentie als je verder kijkt dan enkel x aantal graden per geïnvesteerde euro. Toch blijven wij Nederlanders, en als er alternatieven zijn die een sterkere prijs-prestatie neerzetten kost dat een puntje in de totaalscore. In het voordeel van de Kraken X41 moeten we wel goed onthouden dat je met deze koeler in veel krappere behuizingen wel top-end prestaties mogelijk zijn, er zijn tenslotte genoeg behuizingen zonder ruimte voor grote towerkoelers of 240/280mm radiatoren, maar wel plek voor een 120mm of 140mm model. In een dergelijke compacte situatie zie ik geen krachtiger alternatief, en kan je nog altijd een dikke i7 een heel flink eind op z’n staart trappen.

De Kraken X61 kost weliswaar nog wat meer, maar heeft als voordeel dat zelfs een top-end luchtkoeler er simpelweg niet aan kan tippen wat brute prestaties betreft, en zelfs als je de ventilatoren op een prettigere 1200 RPM zet blijft hij top-end luchtkoelers gewoon voor. Een dergelijke topprestatie maakt een paar tientjes extra eenvoudiger te accepteren, al krijg je daar natuurlijk ook nog altijd dat mooie totaalplaatje voor terug waar ik eigenlijk niets negatiefs over kan zeggen. Natuurlijk moet je een behuizing hebben waar je een 280mm radiator in kwijt kan, maar de betere luchtkoelers hebben ook een hoop ruimte nodig.

Het zijn simpelweg beesten van koelers. Dat was de X60 (en vermoedelijk de X40) al, maar de nieuwere generatie laat ook zien dat ze ook echt onhoorbaar kunnen zijn tijdens eenvoudigere taken (waaronder gamen) wat vanuit een praktisch perspectief toch een mooie upgrade is; kracht en gevoel dus. Daarnaast krijg je nu 6 jaar garantie, wat samen met de geluidsproductie mijn twee voornaamste puntjes uit het verleden niet langer relevant maakt en tot gevolg heeft dat ik inhoudelijk echt geen slecht woord kan bedenken. Je kan je af blijven vragen of je een dergelijk krachtige (of dure) koeler wel echt nodig hebt, want dergelijke spierballen komen eigenlijk pas echt goed tot hun recht op X99 / S2011 systemen of met extreem overklokken. Ik heb echter een vermoeden dat deze koelers hun weg zullen vinden naar een flink aantal i5-4690K en i7-4790K systemen voor de uitstraling alleen al, waarbij een beetje overkill voor lief zal worden genomen. Niet onbegrijpelijk, want ze zien er minstens even goed uit als dat ze presteren.

Enkele hogere res fotos voor de liefhebber, klikken voor de volledige versie:

Vind je deze review leuk dan zou ik een leuke reactie hieronder natuurlijk erg waarderen, dit geeft de motivatie om door te gaan met deze reviews, maar uiteraard is kritisch commentaar ook zeer welkom. Kijk anders ook eens bij mijn andere reviews; ik vind het leuk ze te maken, maar natuurlijk ook om ze te delen!

Terug naar boven